اقدام پژوهی افزایش انضباط دانش آموزان

 اینک مدتی است که شیوه‌های آموزشی کشور دستخوش تغییراتی شده است که بسیاری از آنها نقش زیادی در یادگیری دانش‌آموزان دارد. مسوولین نظام آموزشی کشور در تلاش هستند تا با بهره‌گیری از آخرین علوم روز به مرحله‌ای از آموزش برسند که دانش‌آموز بتواند براساس شرایط زمانی و ارتقای سطح کمی علوم به اقدام پژوهی یادگیری بپردازد. یکی از این روشها «مدرسه بدون کیف» است. در این طرح، کلیه فعالیت‌های آموزشی مختص دانش‌آموزان مقطع ابتدایی و پیش دبستانی بر اساس سیاستهای سازمان آموزش و پرورش صورت می‌گیرد ولی دانش‌آموز، کتاب یا لوازم التحریری با خود به محل تحصیل حمل نمی‌کند. در این طرح سیاست به گونه‌ای تعریف شده است که تدریس، تمرین و تکلیف درسی دانش‌‌آموز تنها در محل مدرسه صورت می‌پذیرد و دانش‌آموز در منزل چندان درگیر مسائل درسی نمی‌شود.

در کشور ما طرح کیف در مدرسه به طور کامل تحت نظارت و بررسی وزارت آموزش و پرورش می‌باشد و در برخی از مدارس در حال اجراست. این طرح تا حد زیادی اجرا شده و در سال تحصیلی آینده هم بسیاری از مدارس دیگر به جمع فعالان این طرح خواهند پیوست. طرح بدون کیف باعث خواهد شد دانش‌‌آموزان، کلیه امور تحصیلی خود را تحت نظارت مربیان و معلمان مجرب در محیط آموزشی انجام دهند.

در ابتدا این طرح چندان مورد توجه مردم نبود اما با توجه به ارزش و تاثیر آن در کودکان، از سوی خانواده‌ها نیز مورد استقبال قرار گرفت به نحوی که از مدتها پیش، ثبت نام دانش‌آموزان برای شروع سال تحصیلی آتیه رزرو می‌شود. مدارک و کارنامه دانش‌آموزان مشغول به تحصیل در این مدارس با دیگر دانش‌آموزان تفاوتی ندارد حتی از جهت سطح معلومات، این افراد با توجه به فراگیری علوم روز و انجام پروژه‌های تحقیقاتی و از نظر رشد اجتماعی نیز در سطح بالاتری قرار دارند.

توصیف وضعیت موجود

اینجانب......  هستم.  دانش آموزان اقدام پژوهی من از لحاظ سطح علمی و فرهنگی در سطح بالایی قرار دارند. و امکانات خوبی در دسترس ایشان است. نام مدیر این آموزشگاه...... می باشند.  در سال تحصیلی اخیر در ابتدای سال تحصیلی پی بردم که دانش آموزان کلاس رغبت و نشاط کافی برای انجام تکالیف منزل ندارند. این مسئله فکر مرا به خود مشغول نمود تا حدی که در جهت مشخص شدن این مسئله از طریق مشاهد، مصاحبه، آزمون و مطالعه اقدام نمودم که اولیای دانش آموزان اذعان به بی انگیزگی فرزندانشان در منزل داشتند و همچنین دیگر معلمان و دیگر عوامل اجرایی از بی رغبتی و بی حوصلگی دانش آموزان شکایت داشتند. اقدام پژوهی در مطالعاتی که در این زمینه داشتم دریافتم که اگر کلاسی    پویا، شاداب و با نشاط می خواهم باید دانش آموزان از حالت منفعل به فعال درآیند و از حالت معلم محور به دانش آموز محوری حرکت نمایم. و در رابطه با تکالیف سنگین دانش آموزان چاره ای بیندیشم که دانش آموزان بتوانند بخشی یا همه تکالیف و فعالیت های خود را زیر نظر من انجام دهند.

معلمانی که از روش‌های فعال استفاده می‌کنند، کلاس‌های شادتری دارند. مشارکت دانش‌آموزان در کلاس و آموختن آنها را از کسالت و بی‌حالی رها ساخته، شادابی و نشاط را تقویت می‌کند.

- کار آموزش و پرورش آموزش گزارش تخصصی ارزش‌های انسانی همچون، ایمان، عشق، امید، جوانمردی و... به دانش‌آموزان است.

- آموزش ارزش‌های انسانی با سادگی و جذابیت با استفاده از کتاب‌ها، فیلم‌ها، نمایش‌ها و... همراه است.

- ایجاد رابطه دوستانه با دانش آموزان

- معرفی الگوهای مناسب

- تشویق کردن و ارزش‌گذاری برای ایجاد حس عزت و اعتماد به نفس و در نتیجه احساس لذت و شادی از فعالیت

- آموزش روابط اجتماعی مناسب به دانش‌آموزان

- توجه به معیارها و ملاک‌ها و گزارش تخصصی عوامل شادی‌آفرین در سنین مختلف

در دوران دانش آموزی پذیرش از طرف اعضای خانواده و گروه همسالان و نیز ابراز موفقیت در کارهای شخصی و امور تحصیلی شادی‌آفرین است.

کسب مهارت‌های لازم برای تصدی شغلی، پیشرفت در کار و تحصیل، موفقیت در کارهای هنری و ورزشی احساس وجد و مسرت را به‌وجود می‌آورد.

راه حل های پیشنهادی:

اجرای طرح کلاس بدون کیف

روش تدریس مشارکتی (فراگیر- مدار) توسط معلمان

تشکیل گروههای درسی توسط معلمان

استفاده از روش خود ابرازی برای همه دانش آموزان

تغییر شرایط فیزیکی کلاس

تشویق دانش آموزان با روشهای مختلف

ایجاد نمایشگاه در دو بخش درسی- پژوهشی و فوق برنامه

تعیین ساعات گفتگو و ملاقات با دانش آموزان و اولیای آنان

استفاده از وسایل کمک آموزشی، تکنولوژی آموزشی

کم کردن تکالیف درسی

دعوت از همکاران پایه های گزارش تخصصی دیگر جهت حضور در کلاس

گرفتن امتحان به روش مختلف در طول سال

استفاده از سبقت جویی و تعاون به عنوان محرک آموزشی

ایجاد اعتماد به نفس در دانش آموزان

دانش آموز محوری نیز یکی از مفاهیم پایه‌ای نظام‌های آموزشی نوین است که در یک تعریف، این مفهوم هم در بحث مدرسه بدون کیف می‌گنجد به این معنا که امروزه دیگر نیازهای کودکان و همچنین نیازهایی که آنها در سالهای آتی در برخورد اقدام پژوهی با مناسبات اجتماعی و زندگی فردی پیدا خواهند کرد، محور آموزش قرار می‌گیرد.

منظور از دانش‌آموز محوری جابه جایی با معلم محوری نیست، چرا که در نظام آموزشی به همان میزان که معلم محوری مخرب می‌تواند باشد، دانش‌آموز محوری هم مخرب است. معلم محوری در سالهای نه چندان دور آموزشی، خواست معلم و سلیقه او در نحوه آموزش و همچنین میزان دانش او را محور و معیار آموزش قرار می‌داد. پس از آن، عده‌ای فکر کردند که باید از این رویکرد گریخت و تا حد امکان به کودکان بها داد، ولی افراط در این موضوع هم این خطر را در پی داشت که تا حدودی منطق محوری و توجه به نیازهای واقعی دانش‌آموز از بین برود و بهانه‌های کودکانه را جایگزین آن کند، بنابراین در دانش‌آموز محوری این خواست کودکان نیست که سرنوشت آموزش را رقم می‌زند، بلکه شناخت از نیازهای اوست که در اولویت قرار می‌گیرد.

یکی از مصادیق مهم و شاخصه‌های اصلی دانش‌آموز محوری در نظام آموزشی فرار از انباشت حافظه است. یک صاحب نظر در این رابطه اعتقاد دارد: درباره نقش آموزش و پرورش در رشد و توسعه ملی بررسی‌های فراوانی بویژه از دهه 1970 به بعد اقدام پژوهی انجام گرفته که نتایج این بررسی‌ها حاکی از آن است در عصر دانایی و دانش کنونی، سرمایه اصلی ملت‌ها ذخایر فکری آنهاست که در نظام تعلیم و تربیت پرورش می‌یابد، اما این سئوال مهم مطرح است که کدام آموزش و پرورش و با چه محتوا و روشی دارای چنین آثاری‌ست؟ ناگفته پیداست نظام آموزش و پرورشی که خلاقیت و ذهن و روحیه علمی و ابتکار و جست و جوگری را پرورش ندهد و تنها روی حافظه تکیه کند و فارغ التحصیلانی به جامعه تحویل دهد که حافظه‌ای پر مغز دارند ولی مغز فعال و خلاقی ندارند، قطعا جوابگوی کشوری که باید هر چه زودتر عقب‌ماندگی را با پرورش ذهن‌ها و مغزها جبران کند، نخواهد بود.

موضوع حافظه محوری و توجه روی حفظیات، چالشی ست که صاحب‌نظران روی آن توافق ندارند. برخی پرورش حافظه را سدی در مقابل قدرت تحلیل تصور می‌کنند و برخی دیگر به عکس، اما برای نگه داشتن جانب احتیاط و نیز رعایت اصل دانش آموز محوری، می‌توانیم بگوییم نباید از برخوانی اشعار، حفظ کردن واو به واو پاسخ سئوالات و... حالت اجباری به خود بگیرد، چرا که برخی دانش‌آموزان به شکلی ذاتی چنین کششی را در خود نمی‌بینند. باید به دانش آموز این فرصت را داد تا با هر روشی که خود می‌پسندد، مسئله را حل کند چرا که در این صورت نه تنها آموزش را برای او آسان کرده‌ایم، بلکه موجب بروز راه حل‌های دیگری هم شده‌ایم.

بغیر از طرح کیف در مدرسه تعدادی از روشهای بالا نیز انتخاب و اجرا شد. گروههای درسی تشکیل شد و هرگروه به نام دانشمندی نامگذاری گردید. هر چند مدت یکبار طرز نشستن دانش آموز و چینش نیمکت ها تغییر می کرد و ابتدای هر زنگ از وضعیت نور، سر و صدا و تهویه کلاس پرسش می شد. لیستی از فعالیت ها برای دانش آموزان تهیه گردید و به آنان ارائه شد و هر کدام با توجه به علاقه تعدادی از وسایل را ساختند و در نمایشگاهی جهت بازدید تمام دانش آموزان و همکاران و مسئولین اداره ارائه گردید.

در طول سال تحصیلی دانش آموزان با روشهای مختلف اعم از کارت تشویقی، ورزش تشویقی، اردویی تشویق شدند. در یک عمل ابتکاری ساعتی جهت گفتگو با دانش آموزان و اولیای آنان در هفته به صورت فردی اختصاص یافت که مورد استقبال آنان قرار گرفت.

تمامی دانش آموزان به نوعی در مدرسه می توانستند خود را ابراز کنند و استعداد و توانایی خود را به دیگر دانش آموزان عرضه کنند. تکالیف از حالتی اقدام پژوهی یکنواختی در آمده و بصورت متنوع عرضه شد که تکالیف شامل انجام پروژه تحقیقاتی، فعالیت، گزارش، مصاحبه و پیش مطالعه درس بود که در مدرسه صورت می گرفت.

گرد آوری شواهد دو:

پس از انجام راه حل های انتخابی شاخص کیفی موفقیت طرح عبارتند از: فعالیت فردی و گروهی هنگام تدریس و تمرین، علاقه دانش آموزان به فعالیت کلاسی و فوق برنامه داشتن برنامه در منزل، به حداقل رسیدن غیبت ها منظم و مرتب در مدرسه و منزل و... و شاخص کمّی موفقیت طرح که شامل انجام آزمونهای منظم و مستمر از کلیه دروس بسیار چشمگیر بود و محقق را متعجّب ساخت.