گزارش تخصصی تدریس ریاضی در مقطع ابتدایی

نتیجه گیری

با مروری در گذشته به راحتی می‌توانیم نقش قصه در تربیت و آموزش کودکان را شاهد باشیم. این‌که نیاکان ما با توجه به آنچه که در دین و اخلاقیات آمده، چگونه راه و رسم زندگی و آموزه های دینی را بدون این‌که کوچک‌ترین بی‌علاقه‌گی در کودکان ایجاد شود به شیوه‌ی قصه‌گویی و داستان‌سرایی به آن‌ها یاد می‌دادند.متأسفانه اکنون سیستم خشک آموزش، با حجم سنگینی از مطالب، در بسیاری از موارد نتوانسته‌ آنچه را که آموزش داده، حتی برای چند سال در ذهن دانش آموزان نگه دارد، چه رسد به این‌که یادگیری‌ها در رفتار فرد ملکه شود.امید است، با نگاهی به گذشته‌ی آموزشی خود، موارد مثبت را استخراج و با تلفیق با علوم روز؛ گامی در جهت بهینه‌سازی آموزش برداریم.

در پایان می‌توان چنین گزارش تخصصی نتیجه گرفت، که: تنوع روش‌های تدریس و نوع فعالیت‌های متناسب با هدف هر درس، در ایجاد علاقه­ مندی دانش آموزان به انجام فعالیت­های ریاضی تأثیر بسزایی دارد. همان طور­که در اجرای راه کارها اشاره شد، هریک از پژوهشگران، راه کارهایی را جهت رسیدن به هدف مورد نظر اجرا کرده بودند و به نتایج مطلوبی دست یافته گزارش تخصصی بودند. هم چون آقایی(1388) در پژوهش خود به این نتیجه رسیده بود که توجه به تفاوت‌های فردی و استفاده از تمامی امکانات موجود، در حل مشکلات دانش ­آموزان مؤثر می ­باشد، من نیز پس از اجرای طرح، به این نتیجه دست یافتم که برای ارائه­ی تکالیف و فعالیت‌های عملکردی به دانش‌آموزان، علاوه بر توجه به تفاوت‌های فردی، در نظر گرفتن نیازها و علایق آنان نیز، تأثیر زیادی در علاقه­مند نمودن فراگیران به درس ریاضی و انجام فعالیت­های آن دارد. هم چنین به این نتیجه دست یافتم که تقویت حافظه دیداری و شنیداری، و پرورش دقت و توجه دانش آموزان، در قالب بازی های هدفدار، تأثیر بسزایی در افزایش علاقه مندی آنان به انجام فعالیت های عملکردی درس ریاضی دارد.

اضطراب ریاضی و شرایط دلهره آور کلاس و امتحان ریاضی طبعاً موجب اختلال نظم و انسجام فکری و مختل شدن فرآیند پردازش اطلاعات و نقش مؤثر حافظه در دانش آموز می شود تا جایی که وی گاه بدیهیات و مسائل ابتدایی را نیز به یاد نمی آورد. به علاوه به نظر می رسد، که فرد با اضطراب ریاضی بالا کمتر قادرند تا از حافظه 7 فعال یا ظرفیت محاسبه مرکزی خود که پردازش قطعه خبری و اطلاعاتی را در هر لحظه برعهده دارد، به نحو مطلوبی بهره گیری کند. در واقع به جای اندیشه های سازمان یافته و مربوط افکار مزاحم و نامربوط ناشی از نگرانی ها و اضطراب ها، بخش مهمی از ظرفیت عقلانی و توانایی پردازش اطلاعات را تحت تأثیر قرار می دهند وموجبات نقصان بازدهی و ضعف عملکرد علمی را فراهم می آورند. در بررسی ارتباط بین سبک های شناختی و اضطراب هر چند کار چندانی انجام نشده است، ولی هادفیلد، معتقد است که اضطراب بالاتر در میان افراد میدان وابسته، بیشتر اتفاق می افتد تا در میان گروه هایی با سبک شناختی میدان ناوابسته. در عین حال مطالعات زیادی لازم است تا بررسی شود که چگونه اضطراب ریاضی با سبک های شناختی افراد و نیز فرایند های پردازش اطلاعات علمی و استفاده از ظرفیت های گزارش تخصصی عقلانی آنان در تعامل قرار می گیرد.

دانش‌آموزان مهم‌ترین رکن نظام آموزش و پرورش هر کشوری محسوب می‌شوند.عواملی که می‌تواند این سرمایه ملی را برای رشد بهینه و کیفی آماده سازد، مهارت‌های رفتاری است که در محیط آموخته می‌شود نه فقط محفوظات علمی. اقدام پژوهی مدارس تامین‌کننده نیروی کیفی جامعه‌اند و نه فقط تامین‌کننده کمیتی از خیل عظیم نیروی انسانی که به‌عنوان تحصیل کرده روانه جامعه می‌شوند. پس شناسایی و ایجاد زمینه برای رشد خصایل ممتاز بشری، اولین دغدغه دست اندرکاران تعلیم و تربیت در کلیه فعالیت‌های علمی یا اقدام پژوهی فرهنگی است که باید با تمام وجود خود را وقف ایفای این وظیفه سنگین کنند.

عدم وجود تکالیف سنگین در کلاس باعث رشد و تکامل همه ابعاد وجودی یک دانش‌آموز در بعد جسمانی، شناختی، عاطفی، اخلاقی و معنوی می‌شود. چنانچه یک بعد از این ابعاد دچار صدمه شود و یا مورد غفلت و فراموشی قرار گیرد، دانش‌آموز به توانایی‌ها و شایستگی‌های کامل دست نخواهد یافت. این وظیفه مسئولین تعلیم و تربیت است که شرایطی را فراهم آورند تا تمام نیازهای او تامین شود.

عدم وجود تکالیف سنگین و آرامش برای دانش آموز به همان اندازه مهم است که تغدیه خوب، محبت کردن و حفاظت از او اهمیت دارد، زیرا سلامت روحی و روانی و فیزیکی و جسمانی او را تامین می‌کند. نرخ آرامش به علن وجود تکالیف شب زیاد در مدارس ما بسیار پایین است. و میزان توسعه فضای فرح بخش و توجه به مسائل کیفی به جای کمی در آموزشگاه‌ها مورد بی‌مهری قرار گرفته است.

بر همین اساس اینجانب.... آموزگار پایه.... آموزشگاه..... تصمیم گرفتم در اقدام پژوهی حاضر در مدیریت تکالیف شب بکوشم و اقدام پژوهی اقدام پژوهی خود را این گونه انتخاب کنم: افزایش انضباط دانش آموزانم در انجام تکالیف درسی

نظام آموزشی در فرایند تکامل جوامع، دچار تحول شده و به نسبت پیچیدگی‌های زندگی مدرن امروزی، برنامه‌های تازه‌ای را برای هماهنگی بیشتر پذیرفته و دنبال می‌کند. اگر روزگاری نشانی از تحولات نوین آموزشی و ابزارهای لازم برای رسیدن به این تحولات در مدارس مشاهده نمی‌شد، اکنون همه چیز با آن روزها فرق کرده است. اقدام پژوهی روی آوردن به سمت استفاده از شیوه‌های تازه، حداقل در مدارس شهرهای بزرگ امری قابل مشاهده است که راه خود را به مدارس باز کرده و آرام آرام جدی‌تر از گذشته مورد توجه قرار می‌گیرد. امروزه تئوری‌هایی همچون «مدرسه بدون کیف» در جوامع توسعه یافته مطرح است که به تفکیک نقش مدرسه و خانواده تاکید دارد. در این شیوه آموزش، دانش‌آموزان با خود کیف نمی‌برند و تکالیف خود را به خانه بر نمی‌گردانند.

مدرسه بدون کیف یکی از مفاهیمی است که در کشورهای توسعه یافته به عنوان راهبردی آموزشی در حال اجراست و نیز کشورهایی که طی سالهای اخیر چرخش چرخ‌های توسعه دانش مضاعف بخشیده‌اند، این سیاست کلان آموزشی اقدام پژوهی را با جدیت دنبال می‌کنند تا آنجا که اکنون کشوری مانند ترکیه مدرسه بدون کیف را ضمیمه این سیاست آموزشی خود کرده است. در رشد و توسعه کشور نقش آموزش به ویژه آموزش ابتدایی بسیار مهم می‌باشد و می‌بایست جدی گرفته شود و برای امر مزبور مسولان و معلمان دلسوز و آگاه به صورت تخصصی تربیت شوند. در این راستا باید فضای آموزشی زیبا برای این مدارس طراحی کرد و مدیریت آنها را به افراد آگاه و باتجربه سپرد.

اکثر اولیا نمی‌توانند در منزل با روشهای جدید تحصیلی به فرزندان خود آموزش دهند و مدرسه بدون کیف این امکان را پدید آورده است که دانش‌آموز در مدرسه با نظارت مربی و معلم خود به یادگیری و تمرین دروس بپردازد. البته خانواده‌ها می‌توانند در منزل با دانش‌آموز خود تمرین کنند ولی برای این کار اجباری وجود ندارد.

بیان مساله:

معلم آهنگ و فضا و جو کلاس را تنظیم و برقرار می سازد. چنانچه قرار باشد که روح دانش آموزپرورش و رشد یابد باید این روند از روح معلم آغاز گردد. حال چنانچه روح معلم افسرده و ناتوان باشد،شانس ناچیزی برای تقویت و مراقبت از روح دانش آموزان وجود خواهد داشت.معلمانی که حضور توانمند خود را هر روز در کلاس نمی توانند ارائه نمایند،آنان از لحاظ انتقال فکر با دانش آموزان هماهنگ نیستند و جهت پا سخگویی به نیازهای دانش آموزان آمادگی ندارند.هر معلم باید با توجه به هر گونه نقص در درک و دریافت دانش آموز نه بعنوان نقصی در خود توجه نماید و تلاشی کند تا در خود توانایی کشف روشهای جدید را به وجود آورد.معلم باید این امکان را داشته باشد تا بهترین روش ممکن  را انتخاب کند.توانایی در کشف روشهای جدید،عدم وابستگی کورکورانه به یک روش و رد کردن سایر روشها را در تربیت دانش آموزان،مدنظر قرار دهد بنابراین بهترین روش روشی خواهد بود که به همه دشواریهایی که دانش آموز تحمل دهد،که در حقیقت باید گفت آن یک روش نیست بلکه یک هنر است. معلمان تا حد زیادی قادرند که با تدابیر و هنرمندی خود در دانش آموزان ایجادرغبت نمایند.اگردانش آموزان آگاه شوند که چه باید بخوانند؟چرا باید بخوانند؟این درسی که میخوانند چه منفعتی در آینده نزدیک و آینده دور برای آنها دارد؟مورد کاربرد این درس در جامعه کجاست؟وچگونه مورد استفاده واقع می شود؟اهداف برای شان روشن می گردد.باکسب این اطلاعات است که دانش آموز رغبت پیدا می نما ید و درس برای او جالب و دلپذیر می شود.هردرسی در میان درسها از اهمیت ویژه ای برخوردار است و اگر دانش آموز به ارزش انسانی آن درس آگاه گرددآن درس برایش معنی دارتر می شود.

در حال حاضر طرح مدرسه بدون کیف اقدام پژوهی در بسیاری از کشورهای دنیا در حال انجام است و سوابق نشان می‌دهد تمامی کشورهای پیشرفته در مباحث علمی از این شیوه بهره‌مند بوده‌اند. به عنوان مثال آلمان از جمله کشورهایی است که با اجرای این طرح توانسته است در زمینه پرورش دانش‌آموزان مستعد و خلاق موفق عمل کند.

 اینک مدتی است که شیوه‌های آموزشی کشور دستخوش تغییراتی شده است که بسیاری از آنها نقش زیادی در یادگیری دانش‌آموزان دارد. مسوولین نظام آموزشی کشور در تلاش هستند تا با بهره‌گیری از آخرین علوم روز به مرحله‌ای از آموزش برسند که دانش‌آموز بتواند براساس شرایط زمانی و ارتقای سطح کمی علوم به اقدام پژوهی یادگیری بپردازد. یکی از این روشها «مدرسه بدون کیف» است. در این طرح، کلیه فعالیت‌های آموزشی مختص دانش‌آموزان مقطع ابتدایی و پیش دبستانی بر اساس سیاستهای سازمان آموزش و پرورش صورت می‌گیرد ولی دانش‌آموز، کتاب یا لوازم التحریری با خود به محل تحصیل حمل نمی‌کند. در این طرح سیاست به گونه‌ای تعریف شده است که تدریس، تمرین و تکلیف درسی دانش‌‌آموز تنها در محل مدرسه صورت می‌پذیرد و دانش‌آموز در منزل چندان درگیر مسائل درسی نمی‌شود.

در کشور ما طرح کیف در مدرسه به طور کامل تحت نظارت و بررسی وزارت آموزش و پرورش می‌باشد و در برخی از مدارس در حال اجراست. این طرح تا حد زیادی اجرا شده و در سال تحصیلی آینده هم بسیاری از مدارس دیگر به جمع فعالان این طرح خواهند پیوست. طرح بدون کیف باعث خواهد شد دانش‌‌آموزان، کلیه امور تحصیلی خود را تحت نظارت مربیان و معلمان مجرب در محیط آموزشی انجام دهند.

در ابتدا این طرح چندان مورد توجه مردم نبود اما با توجه به ارزش و تاثیر آن در کودکان، از سوی خانواده‌ها نیز مورد استقبال قرار گرفت به نحوی که از مدتها پیش، ثبت نام دانش‌آموزان برای شروع سال تحصیلی آتیه رزرو می‌شود. مدارک و کارنامه دانش‌آموزان مشغول به تحصیل در این مدارس با دیگر دانش‌آموزان تفاوتی ندارد حتی از جهت سطح معلومات، این افراد با توجه به فراگیری علوم روز و انجام پروژه‌های تحقیقاتی و از نظر رشد اجتماعی نیز در سطح بالاتری قرار دارند.

توصیف وضعیت موجود

اینجانب......  هستم.  دانش آموزان اقدام پژوهی من از لحاظ سطح علمی و فرهنگی در سطح بالایی قرار دارند. و امکانات خوبی در دسترس ایشان است. نام مدیر این آموزشگاه...... می باشند.  در سال تحصیلی اخیر در ابتدای سال تحصیلی پی بردم که دانش آموزان کلاس رغبت و نشاط کافی برای انجام تکالیف منزل ندارند. این مسئله فکر مرا به خود مشغول نمود تا حدی که در جهت مشخص شدن این مسئله از طریق مشاهد، مصاحبه، آزمون و مطالعه اقدام نمودم که اولیای دانش آموزان اذعان به بی انگیزگی فرزندانشان در منزل داشتند و همچنین دیگر معلمان و دیگر عوامل اجرایی از بی رغبتی و بی حوصلگی دانش آموزان شکایت داشتند. اقدام پژوهی در مطالعاتی که در این زمینه داشتم دریافتم که اگر کلاسی    پویا، شاداب و با نشاط می خواهم باید دانش آموزان از حالت منفعل به فعال درآیند و از حالت معلم محور به دانش آموز محوری حرکت نمایم. و در رابطه با تکالیف سنگین دانش آموزان چاره ای بیندیشم که دانش آموزان بتوانند بخشی یا همه تکالیف و فعالیت های خود را زیر نظر من انجام دهند.

گرد آوری شواهد یک:

از چهار راه مذکور اطلاعات جمع آوری شد:

بی حوصلگی در کلاس هنگام تدریس گزارش تخصصی، بازرسی از کلاس، تمرین و در زنگ تفریح (مشاهده)

بی علاقگی نسبت به حل تمارین و تکالیف در منزل (مصاحبه با دیگر معلمان)

غیبت غیرموجه مکرر در اوایل سال (مشاهده و مصاحبه با معلمان)

عدم تمرکز حواس (حواس پرتی) با کوچکترین محرک خارجی (مصاحبه با معلمان)

نداشتن برنامه درسی در منزل (مصاحبه با اولیاء)

تنبلی و بی حوصلگی دانش آموز در امور درسی در منزل (مشاهده)

تکالیف درسی خسته کننده است (مصاحبه با برخی از دانش آموزان)

مواردی که در آزمون و مطالعه مورد بررسی قرار گرفت همگی مؤیّد موارد مذکور بود.

تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق

1) باید در کیفیت کار کلاس تجدید نظر کرد و به شاخص‌های نشاط در چارچوب آن مفهوم بخشید.

2) اگر قرار است پیشرفتی در جامعه حاصل شود باید از مدرسه شروع شود. معلم عـامل بسیـار مهمـی است کـه می‌تواند جمعیت کثیری را تحت‌تأثیر قرار دهد. معلم می‌تواند کلاس را به یک جایگاه ارزشی مبدل ساخته و با راهکارهای گزارش تخصصی مختلف با ایجاد شادی و نشاط مدرسه را جایگاه رشد و بالندگی دانش‌آموزان سازد و به آنها احساس اعتماد، سربلندی، توانایی و غرور هدیه کند.

3) با نشاط‌سازی‌ فضای فیزیکی کلاس از طریق حل تکالیف در کلاس

نسل جوان به محرک‌هایی که نشانه‌های زیبایی و سر زندگی و شادابـی در آنهـاست تمـایـل و علاقـه بیشتـری نشـان می‌دهند. تامین نشاط و شادابی در محیط ابتدا از کلاس شروع می‌شود. لذا ایجاد نشاط و شادابی در کلاس شایان توجه است.

با نشاط‌سازی‌ فضای فیزیکی کلاس، موجب افزایش کارایی و یادگیری در دانش‌آموزان می‌شود.

4) ایجاد روابط انسانی مطلوب بین ارکان مدرسه

شرایط مطلوب کار موجب تقویت روحیه معلمان و افزایش میل و رغبت و علاقه آنان به کار و غرور و افتخارشان در مدرسه خواهد شد (وایلز 1989)

معلم، دانش‌آموز و معلمی که گزارش تخصصی از کار خود لذت نمی‌برند در حقیقت کاری نمی‌کنند. هرکس زمانی بهتر کار می‌کند که از آن احساس لذت می‌کند.

معلمانی که از روش‌های فعال استفاده می‌کنند، کلاس‌های شادتری دارند. مشارکت دانش‌آموزان در کلاس و آموختن آنها را از کسالت و بی‌حالی رها ساخته، شادابی و نشاط را تقویت می‌کند.

- کار آموزش و پرورش آموزش گزارش تخصصی ارزش‌های انسانی همچون، ایمان، عشق، امید، جوانمردی و... به دانش‌آموزان است.

- آموزش ارزش‌های انسانی با سادگی و جذابیت با استفاده از کتاب‌ها، فیلم‌ها، نمایش‌ها و... همراه است.

- ایجاد رابطه دوستانه با دانش آموزان

- معرفی الگوهای مناسب

- تشویق کردن و ارزش‌گذاری برای ایجاد حس عزت و اعتماد به نفس و در نتیجه احساس لذت و شادی از فعالیت

- آموزش روابط اجتماعی مناسب به دانش‌آموزان

- توجه به معیارها و ملاک‌ها و گزارش تخصصی عوامل شادی‌آفرین در سنین مختلف

در دوران دانش آموزی پذیرش از طرف اعضای خانواده و گروه همسالان و نیز ابراز موفقیت در کارهای شخصی و امور تحصیلی شادی‌آفرین است.

کسب مهارت‌های لازم برای تصدی شغلی، پیشرفت در کار و تحصیل، موفقیت در کارهای هنری و ورزشی احساس وجد و مسرت را به‌وجود می‌آورد.

راه حل های پیشنهادی:

اجرای طرح کلاس بدون کیف

روش تدریس مشارکتی (فراگیر- مدار) توسط معلمان

تشکیل گروههای درسی توسط معلمان

استفاده از روش خود ابرازی برای همه دانش آموزان

تغییر شرایط فیزیکی کلاس

تشویق دانش آموزان با روشهای مختلف

ایجاد نمایشگاه در دو بخش درسی- پژوهشی و فوق برنامه

تعیین ساعات گفتگو و ملاقات با دانش آموزان و اولیای آنان

استفاده از وسایل کمک آموزشی، تکنولوژی آموزشی

کم کردن تکالیف درسی

دعوت از همکاران پایه های گزارش تخصصی دیگر جهت حضور در کلاس

گرفتن امتحان به روش مختلف در طول سال

استفاده از سبقت جویی و تعاون به عنوان محرک آموزشی

ایجاد اعتماد به نفس در دانش آموزان

طرح کیف در مدرسه با عنوان «مدرسه بعد از مدرسه» نیز نامیده می‌شود و یژه دانش‌آموزان مقطع ابتدایی است. در این طرح دانش‌آموزان پس از تعطیلی مدرسه، تکالیف شان را زیر نظر معلم شان در مدرسه انجام می‌دهند و بعد از آن به خانه می‌روند. بهبود کیفیت آموزشی، ارتقای توان علمی دانش‌آموزان، هم اندیشی و همدلی در حل گزارش تخصصی مسایل و مشکلات آموزشی و رفع دوگانگی آموزشی از محاسن این طرح اعلام می‌گردد. اولین راهکاری را که به اجرا دراوردم طرح کیف در مدرسه بود که دیگر نیاز نبود دانش آموزان تکالیف سنگینی در منزل انجام دهند و آنها دروس و تکالیف خود را زیر نظر من در مدرسه انجام می دادند.

اهداف و مزایای کیف در مدرسه

1- بهبود کیفیت آموزشی

2- ارتقای توان علمی دانش‌آموزان

3- هم اندیشی و همدلی در حل مسایل و مشکلات آموزشی و رفع دوگانگی آموزشی

4- سبکی کیف و رفع هرگونه مشکلات گزارش تخصصی جسمانی

5- رسیدن رشد فکری دانش‌آموزان به روش رشد بارش مغزی و روش اکتشافی

6- برخورداری از سایت کامپیوتر و پایگاه اینترنتی

7- اجرای الکترونیکی کتب درسی با هدف کاهش شمار کتاب کاغذی

8- برخورداری از سیستم آموزش پیشرفته

9- رسیدگی تکالیف با نظارت دبیر

10- بهره‌مندی از سیستم مدرنیته گزارش تخصصی و کنترل کلاس‌ها

برای توسعه کشور باید بفهمیم آموزش ابتدایی تا چه اندازه مهم است، این آموزش‌ها باید جدی گرفته شوند و برای آنها معلمان ویژه تربیت شود، باید فضاهای زیبایی برای این مدارس طراحی کرد و مدیریت آنها را به افراد آگاه، بصیر و باتجربه سپرد. جایگاه مدارس پایه یا مقاطع ابتدایی را نه تنها در سرنوشت تحصیلی فرد، بلکه در کلیت توسعه یافتگی اقدام پژوهی یا عقب ماندگی یک جامعه نشان می‌دهد. میزان اهمیت آن را می‌توان با توجه به مفاهیمی همچون مدرسه بدون کیف، دانش آموز محوری و فضای آموزشی هویدا ساخت.

مفهوم مدرسه بدون کیف:

الف: تفکیک نقش دو نهاد خانواده و مدرسه: اگر ما دقیق به نقش‌های متفاوت مدرسه و خانواده توجه نداشته باشیم، این نقش‌ها در هم تداخل پیدا کرده و علاوه بر ایجاد مشکلات برای خود دانش‌آموز، مدرسه و خانواده را هم در برابر شکل ایفای نقش با مشکل مواجه خواهد کرد. مدرسه بدون کیف اگرچه بالا رفتن تکنولوژی آموزشی را به عنوان مهمترین پارامتر پیش روی ما قرار می‌دهد، اما معانی دیگری هم در این موضوع نهفته که اتفاقا آنها مهمترند. مدرسه بدون کیف به ما می‌گوید دانش‌آموز دفتر مشقش را به خانه نمی‌‌آورد و والدین او هم به ناچار وارد پروسه آموزش اجباری مجدد نمی‌شوند. در واقع والدین در کشور ما با به مدرسه رفتن فرزندانشان مجددا پا به پای آنها درس می‌خوانند و بخشی از نقش معلم و نیز بخشی از نقش دانش‌آموز را همراه با نقش پدری و مادری همزمان بر عهده می‌گیرند.

ب: مدرسه پیشرو: مدرسه پیشرو یکی دیگر از سویه‌های مفهوم مدرسه بدون کیف است که به دو موضوع تکنولوژی آموزشی و محوریت نیازهای دانش آموز قابل تفکیک است. وقتی از تکنولوژی آموزشی حرف می‌زنیم ناخودآگاه همه به یاد استفاده از رایانه می‌افتند، اما واقعیت این است که تکنولوژی آموزشی صرفا به این معنا نیست، بلکه این مسئله ابعاد گوناگونی دارد که شیوه تدریس، طراحی متون و مواد آموزشی و... را در بر می‌گیرد. به اعتقاد من طی سالهای اخیر قدم‌های مثبت و موثری در زمینه ورود تکنولوژی آموزشی به مدارس برداشته شده یعنی رایانه‌های زیادی تحت عنوان آزمایشگاه رایانه وارد مدرسه ها شده، چهره ظاهری متون آموزشی تغییر کرده، معلمان بیش از پیش زیر ذره بین هستند و به همین جهت مجبورند تا به روش‌های نوین آموزش مجهز شوند و...، اما فکر می‌کنم در مورد توزیع امکانات، رفتار صحیح اقدام پژوهی با امکانات و مدیریت آنها هنوز با مشکلات جدی روبه رو هستیم.

با توجه به این اظهارنظر در یک تحلیل کلی می‌توان گفت تنها راه رسیدن به توسعه فراگیر و همه جانبه، تصحیح نظام آموزشی و بویژه ساماندهی آموزش‌های پایه است. حال برای آنکه بتوانیم بدرستی آموزش پایه‌ای را متحول کنیم، محتاج تکنولوژی به روز آموزشی هستیم، اما در جهت تحقق این هدف، صرفا با نو کردن چهره آموزش نمی‌توان تمامی راه را رفت، بلکه مدیریت عناصر و مظاهر نوین آموزشی خود بخش مهمی از ماجراست که اقدام پژوهی در آن کنترل و مدیریت مالی، بازاندیشی در اهداف آموزشی، بالا بردن سطح دانش معلمان و مدیران و... اهمیت خواهد داشت؛ موضوعی که امروزه یکجا در مفهوم مدرسه بدون کیف جمع است.

دانش آموز محوری نیز یکی از مفاهیم پایه‌ای نظام‌های آموزشی نوین است که در یک تعریف، این مفهوم هم در بحث مدرسه بدون کیف می‌گنجد به این معنا که امروزه دیگر نیازهای کودکان و همچنین نیازهایی که آنها در سالهای آتی در برخورد اقدام پژوهی با مناسبات اجتماعی و زندگی فردی پیدا خواهند کرد، محور آموزش قرار می‌گیرد.

منظور از دانش‌آموز محوری جابه جایی با معلم محوری نیست، چرا که در نظام آموزشی به همان میزان که معلم محوری مخرب می‌تواند باشد، دانش‌آموز محوری هم مخرب است. معلم محوری در سالهای نه چندان دور آموزشی، خواست معلم و سلیقه او در نحوه آموزش و همچنین میزان دانش او را محور و معیار آموزش قرار می‌داد. پس از آن، عده‌ای فکر کردند که باید از این رویکرد گریخت و تا حد امکان به کودکان بها داد، ولی افراط در این موضوع هم این خطر را در پی داشت که تا حدودی منطق محوری و توجه به نیازهای واقعی دانش‌آموز از بین برود و بهانه‌های کودکانه را جایگزین آن کند، بنابراین در دانش‌آموز محوری این خواست کودکان نیست که سرنوشت آموزش را رقم می‌زند، بلکه شناخت از نیازهای اوست که در اولویت قرار می‌گیرد.

یکی از مصادیق مهم و شاخصه‌های اصلی دانش‌آموز محوری در نظام آموزشی فرار از انباشت حافظه است. یک صاحب نظر در این رابطه اعتقاد دارد: درباره نقش آموزش و پرورش در رشد و توسعه ملی بررسی‌های فراوانی بویژه از دهه 1970 به بعد اقدام پژوهی انجام گرفته که نتایج این بررسی‌ها حاکی از آن است در عصر دانایی و دانش کنونی، سرمایه اصلی ملت‌ها ذخایر فکری آنهاست که در نظام تعلیم و تربیت پرورش می‌یابد، اما این سئوال مهم مطرح است که کدام آموزش و پرورش و با چه محتوا و روشی دارای چنین آثاری‌ست؟ ناگفته پیداست نظام آموزش و پرورشی که خلاقیت و ذهن و روحیه علمی و ابتکار و جست و جوگری را پرورش ندهد و تنها روی حافظه تکیه کند و فارغ التحصیلانی به جامعه تحویل دهد که حافظه‌ای پر مغز دارند ولی مغز فعال و خلاقی ندارند، قطعا جوابگوی کشوری که باید هر چه زودتر عقب‌ماندگی را با پرورش ذهن‌ها و مغزها جبران کند، نخواهد بود.

موضوع حافظه محوری و توجه روی حفظیات، چالشی ست که صاحب‌نظران روی آن توافق ندارند. برخی پرورش حافظه را سدی در مقابل قدرت تحلیل تصور می‌کنند و برخی دیگر به عکس، اما برای نگه داشتن جانب احتیاط و نیز رعایت اصل دانش آموز محوری، می‌توانیم بگوییم نباید از برخوانی اشعار، حفظ کردن واو به واو پاسخ سئوالات و... حالت اجباری به خود بگیرد، چرا که برخی دانش‌آموزان به شکلی ذاتی چنین کششی را در خود نمی‌بینند. باید به دانش آموز این فرصت را داد تا با هر روشی که خود می‌پسندد، مسئله را حل کند چرا که در این صورت نه تنها آموزش را برای او آسان کرده‌ایم، بلکه موجب بروز راه حل‌های دیگری هم شده‌ایم.

بغیر از طرح کیف در مدرسه تعدادی از روشهای بالا نیز انتخاب و اجرا شد. گروههای درسی تشکیل شد و هرگروه به نام دانشمندی نامگذاری گردید. هر چند مدت یکبار طرز نشستن دانش آموز و چینش نیمکت ها تغییر می کرد و ابتدای هر زنگ از وضعیت نور، سر و صدا و تهویه کلاس پرسش می شد. لیستی از فعالیت ها برای دانش آموزان تهیه گردید و به آنان ارائه شد و هر کدام با توجه به علاقه تعدادی از وسایل را ساختند و در نمایشگاهی جهت بازدید تمام دانش آموزان و همکاران و مسئولین اداره ارائه گردید.

در طول سال تحصیلی دانش آموزان با روشهای مختلف اعم از کارت تشویقی، ورزش تشویقی، اردویی تشویق شدند. در یک عمل ابتکاری ساعتی جهت گفتگو با دانش آموزان و اولیای آنان در هفته به صورت فردی اختصاص یافت که مورد استقبال آنان قرار گرفت.

تمامی دانش آموزان به نوعی در مدرسه می توانستند خود را ابراز کنند و استعداد و توانایی خود را به دیگر دانش آموزان عرضه کنند. تکالیف از حالتی اقدام پژوهی یکنواختی در آمده و بصورت متنوع عرضه شد که تکالیف شامل انجام پروژه تحقیقاتی، فعالیت، گزارش، مصاحبه و پیش مطالعه درس بود که در مدرسه صورت می گرفت.

گرد آوری شواهد دو:

پس از انجام راه حل های انتخابی شاخص کیفی موفقیت طرح عبارتند از: فعالیت فردی و گروهی هنگام تدریس و تمرین، علاقه دانش آموزان به فعالیت کلاسی و فوق برنامه داشتن برنامه در منزل، به حداقل رسیدن غیبت ها منظم و مرتب در مدرسه و منزل و... و شاخص کمّی موفقیت طرح که شامل انجام آزمونهای منظم و مستمر از کلیه دروس بسیار چشمگیر بود و محقق را متعجّب ساخت.

چندین بار به طور تصادفی از دانش آموزان ارزشیابی بعمل آوردم و وقتی تعداد شرکت کنندگان علاقه مند به فعالیت های مدرسه ای و با نشاط را بررسی می کرد مشاهده می کرد که تعداد شان روز به روز افزایش می یابد بطوری که بعد از اقدام پژوهی اجرای روش های متنوع و جذاب این تعداد به صد در صد رسیده بود که اولیای محترم و سایر همکاران چندین بار درباره این موضوع تقدیر و تشکر کردند.و با نوشتن نامه یا بصورت شفاهی احساس رضایت خود را اعلام می کردند و تشکر و قدر دانی می کردند.

باز ساخت یا بهسازی عمل

1- این اقدام پژوهی باعث شد که اطلاعاتم را در مورد روانشناسی دانش آموزان و مراحل رشد تربیتی آنها بالا ببرم

2- ابتدا برای بالا بردن آگاهی دانش آموزان در مورد آثار و اهمیت مدرسه پویا و شاد و الگو از روش تحقیق استفاده می کردم که بعد متوجه شدم که این روش به علت یکنواخت بودن برای بچه ها جالب نیست در نتیجه تصمیم گرفتم برای این کار از روش های جذاب و متنوع و ابتکاری استفاده کنم

تاثیر نقش خانه و مدرسه بر کیف

مدرسه بدون کیف یکی از آن مفاهیمی ست که در کشورهای توسعه یافته به عنوان راهبردی آموزشی درحال اجراست و نیز کشورهایی که طی سالهای اخیر چرخش چرخ های توسعه را شتابی مضاعف بخشیده اند، این سیاست کلان آموزشی را با جدیت دنبال کرده اند تا آنجا که اکنون کشوری مانند ترکیه، مدرسه بدون کیف را مهمترین سیاست آموزشی خود در مقاطع ابتدایی و راهنمایی می داند.

در مفهوم مدرسه بدون کیف چند موضوع به صورت توامان مطرح هستند:

الف: تفکیک نقش دو نهاد خانواده و اقدام پژوهی مدرسه: حسین گل محمدی - کارشناس مسائل آموزشی و اجتماعی - در این رابطه می گوید: اگر ما دقیق به نقش های متفاوت مدرسه و خانواده توجه نداشته باشیم، این نقش ها در هم تداخل پیدا کرده و علاوه بر ایجاد مشکلات برای خود دانش آموز، مدرسه و خانواده را هم در برابر شکل ایفای نقش با مشکل مواجه خواهد کرد. مدرسه بدون کیف اگرچه بالا رفتن تکنولوژی آموزشی را به عنوان مهمترین پارامتر پیش روی ما قرار می دهد، اما معانی دیگری هم در این موضوع نهفته که اتفاقا آنها مهمترند. مدرسه بدون کیف به ما می گوید دانش آموز دفتر مشقش را به خانه نمی آورد و والدین او هم به ناچار وارد پروسه آموزش اجباری مجدد نمی شوند، در واقع الان والدین در کشور ما با به مدرسه رفتن فرزندانشان مجددا پا به پای آنها درس می خوانند و بخشی از نقش معلم و نیز بخشی از نقش دانش آموز را همراه با نقش پدری و مادری همزمان بر عهده می گیرند. یادم می آید سالهای گذشته که ما مجبور بودیم به جای بچه ها مشق بنویسیم، می گفتند که در کشورهای توسعه یافته دانش آموزان کیف هایشان را در مدرسه جا می گذارند و به خانه برمی گردند و وقتی خانه هستند به هیچ وجه به درس و مشق فکر نمی کنند، اما حالا اساسا مدرسه بدون کیف مطرح اقدام پژوهی است که علاوه بر این تفکیک نقش، میزان گسترش تکنولوژی آموزشی را هم نشان می دهد.